Για την Ανάπτυξη μιας Διασυνδετικής Συνεργασίας Ανάμεσα στις Πρωτοβάθμιες Υπηρεσίες Υγείας και Ψυχικής Υγείας
Κατσαρός Α., Τριάντης Σ., Τησαρχόντου Χ., Καρύδη Τ., Πέτρου Μ.,
Η ημερίδα εργασίας έχει ως αρχικό σκοπό την από κοινού αναγνώριση στον υγειονομικό χάρτη της Κέρκυρας, των Πρωτοβάθμιων Υπηρεσιών του Νομού που αναπτύσσουν το έργο τους στους τομείς της Υγείας, της Ιατροκοινωνικής φροντίδας και της Πρόληψης.
Κοινό γνώρισμα αυτών των Υπηρεσιών είναι η αποκεντρωμένη λειτουργία, ο κοινοτικός τους χαρακτήρας, η καθημερινή όσμωση με τις ανάγκες της σύγχρονης κοινωνίας και τα αιτήματα της για υγεία, στήριξη και φροντίδα.
Πρόκειται για Υπηρεσίες που άλλες παλιότερα, άλλες πιο πρόσφατα ανεπτυγμένες, λειτουργούν στο πλαίσιο του Εθνικού Συστήματος Υγείας, σ’ αυτό του Ιδρύματος των Κοινωνικών Ασφαλίσεων αλλά και στο πλαίσιο της Αυτοδιοίκησης ή και άλλων φορέων.
Σ’ αυτό το νοερό χάρτη της Κέρκυρας η εμφάνιση των Πρωτοβάθμιων Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας είναι ένα γεγονός πρόσφατο, αλλά είναι , επιτέλους, γεγονός. Ξεπερνώντας το παλαιό κλειστό σύστημα στην Κέρκυρα σήμερα έχει δημιουργηθεί ένα ανοικτό σύστημα Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας, ανοικτό προς την κοινότητα και ως προς την αλληλεπίδραση μαζί της. Είναι ανοικτό και στα τρία επίπεδα περίθαλψης και παρουσιάζεται ανάμεσα στις άλλες Πρωτοβάθμιες μονάδες του Νομού με το Κέντρο Ψυχικής Υγείας που διαθέτει Ιατροπαιδαγωγικές υπηρεσίες και υπηρεσίες ενηλίκων και με την Κινητή Μονάδα Ψυχικής Υγείας.
Η παρουσίαση, στην Ημερίδα, του έργου που η κάθε μία από όλες αυτές τις ιατροκοινωνικές υπηρεσίες προσφέρει πιστεύουμε ότι είναι ένα πρώτο απαραίτητο βήμα που συμβάλλει σε μία συζήτηση που ξεκινάει προκειμένου να αναδειχθούν τα διάφορα ζητήματα και να διερευνηθούν οι δυνατότητες για μορφές συνεργασίας και τρόπους συντονισμού. Αυτός είναι ο δεύτερος σκοπός της Ημερίδας.
Συντονισμός και συνεργασία βέβαια ως λειτουργικές αξίες και ως στόχος δεν αναδύονται σαν ένα ζήτημα που προέρχεται μόνο από τις ανάγκες που αφορούν την οργάνωση των Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας.
Πράγματι η διακήρυξη του Π.Ο.Υ. για την Πρωτοβάθμια περίθαλψη τονίζει την ανάγκη μιας απαρτιωτικής λειτουργίας όλων των Πρωτοβάθμιων Υπηρεσιών, την ανάγκη διασύνδεσης των υπηρεσιών υγείας με τα κοινωνικά συστήματα φροντίδας έτσι ώστε να πετυχαίνεται η μεγαλύτερη δυνατή αποτελεσματικότητα στο επίπεδο της πρόληψης και της θεραπείας.
Η Ψυχική Υγεία ίσως δίνει μεγαλύτερη έμφαση στην ανάγκη διασύνδεσης γιατί σε τομείς όπως π.χ. η Πρόληψη, δεν διαθέτει κωδικοποιημένες απαντήσεις, προληπτικούς εμβολιασμούς αλλά πρέπει περισσότερο να δρα και να επιδρά μέσω συνεργασιών και όπως αναφέρει ο Μ. Μαδιανός (2004) “Η πρωτογενής ψυχιατρική προληπτική εργασία απαιτεί το συντονισμό και την συνεργασία πολλών υπηρεσιών, φορέων και οργανώσεων κρατικών ή εθελοντικών ώστε να καταστεί αποτελεσματική και αποδοτική”.
Γι’ αυτό λοιπόν το Κ.Ψ.Υ. – Ι.Π. Κέρκυρας, η Κ.Μ.Ψ.Υ, η ΔΗ.ΜΟ.Π., Ν. Μώρος επιδιώκοντας τους στόχους ιδιαίτερα στο πεδίο των δράσεων Πρόληψης θα είναι και οι υπηρεσίες που σίγουρα θα πρωτοστατήσουν προκειμένου να αναπτυχθούν παρόμοιες συνεργασίες.
Το Κ.Ψ.Υ. ως Κέντρο διερεύνησης και μελέτης των αναγκών του πληθυσμού εκτιμά ότι πρέπει να ξεπεραστεί το πρόβλημα της μη θεσμοθετημένης μέχρι σήμερα συνεργασίας μεταξύ των διαφόρων ιατροκοινωνικών φορέων και θα επιδιώκει πάντα να διανοίγει πεδία διαλόγου για την δημιουργία συνεργασιών, ευέλικτων και όπου είναι χρήσιμο, συγκροτημένων και θεσμοθετημένων με στόχο τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών.
Στην κατεύθυνση αυτής της προσπάθειας το Κ.Ψ.Υ. θεωρεί τον ρόλο του σε μία σχέση ισότιμης συνεργασίας και απόλυτου σεβασμού του ρόλου κάθε άλλης Υπηρεσίας, θεωρεί τον ρόλο του σε μια σχέση απαρτιωτικής συμπληρωματικότητας και όχι ενός ακυρωτικού ανταγωνισμού.
Σ’ αυτή την προοπτική είναι προφανής η ανάγκη συνεργασίας της Πρωτοβάθμιας Ψυχικής Υγείας με την Πρωτοβάθμια γενική υγεία.
Να αναφέρουμε καταρχήν ότι οι κατευθυντήριες γραμμές του Π.Ο.Υ. θεωρούν σωστή την πλήρη ενσωμάτωση της ψυχιατρικής φροντίδας στις γενικές υπηρεσίες υγείας αφού αυτό προσφέρει μεγαλύτερα πλεονεκτήματα, όπως :
· μείωση του στίγματος
· βελτιωμένη διαγνωστική αξιολόγηση
· δυνατότητα καλλίτερης θεραπείας
· καλλίτερη παραγωγικότητα και εξοικονόμηση πόρων
Οι συγκεκριμένοι όμως τρόποι ενσωμάτωσης της ψυχικής υγείας στην γενική φροντίδα υγείας εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από την υπάρχουσα κατάσταση, και την λειτουργία του πρωτοβάθμιου, δευτεροβάθμιου και τριτοβάθμιου επιπέδου, μέσα στο σύστημα Υγείας της κάθε χώρας. (Π.Ο.Υ., 2001)
Στην Ελλάδα η ενσωμάτωση αυτή έχει μεν συζητηθεί αλλά το δικό μας Ε.Σ.Υ. δεν είναι προφανώς ακόμα σε θέση να πραγματοποιήσει μια τόσο σημαντική αλλαγή.
Είναι γι’αυτό αναγκαίο να γίνονται κινήσεις προς αυτή την κατεύθυνση.
Στο δευτεροβάθμιο επίπεδο, η ανάπτυξη Ψυχιατρικού Τομέα σε Γενικό Νοσοκομείο, με λειτουργία Ψυχιατρικής Κλινικής και Διασυνδετικής ψυχιατρικής υπηρεσίας, είναι απαραίτητα βήματα προς αυτή την κατεύθυνση.
Όμως το μεγάλο στοίχημα κάθε σύγχρονου συστήματος υγείας κερδίζεται με την αποκέντρωση των υπηρεσιών και την ανάδειξη της Πρωτοβάθμιας φροντίδας.
Γι’αυτό μέχρις ότου η Γενική Υγεία και η Ψυχική Υγεία θα συνεχίζουν να εξυπηρετούνται από δύο παράλληλες Πρωτοβάθμιες υπηρεσίες είναι απαραίτητο αυτές να βρίσκουν σημεία συνάντησης να αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες σε νομαρχιακό, τομεακό και σε ένα τοπικό επίπεδο ώστε να γεφυρώνουν τις ανάγκες για απαρτίωση της φροντίδας μέσω συγκροτημένων συνεργασιών.
Η ανάπτυξη σχέσεων συνεργασίας ανάμεσα στις Πρωτοβάθμιες Υπηρεσίες υγείας και ψυχικής υγείας αποτελεί ένα τεράστιο κεφάλαιο που ξεκίνησε να γράφεται και να διερευνάται την 10ετία του ‘60 με την ιστορικής σημασίας επιδημιολογική έρευνα του Michael Sepherd.
Η έρευνα αυτή είχε φανερώσει για πρώτη φορά τότε ότι το μεγαλύτερο μέρος των ψυχικών διαταραχών που υπάρχουν στο γενικό πληθυσμό δεν φθάνει ποτέ στην παρατήρηση του ειδικού, στις ψυχιατρικές υπηρεσίες γιατί μένει και αντιμετωπίζεται στα ιατρεία των Πρωτοβάθμιων Υπηρεσιών Γενικής Υγείας. Εκεί λοιπόν, σ’ αυτά τα ιατρεία, θα έπρεπε να επενδυθούν μεγαλύτεροι πόροι για να βελτιωθεί η ποιότητα της ψυχιατρικής φροντίδας.
Μεταγενέστερες έρευνες μέχρι και τις πιο πρόσφατες επιβεβαιώνουν τα στοιχεία του M. Sepherd ότι δηλαδή η πλειοψηφία των ασθενών με ψυχιατρικό πρόβλημα χρησιμοποιεί ως πόρτα εισόδου και παραμένει για αντιμετώπιση στις Πρωτοβάθμιες Υπηρεσίες Γενικής Υγείας και ότι μόνο ένα μικρότερο ποσοστό παραπέμπεται ή φθάνει σε υπηρεσίες ψυχικής υγείας για αντιμετώπιση από τον Ειδικό.
Οι Goldberg & Huxley διαμόρφωσαν το 1980 το μοντέλο με τα πέντε επίπεδα και τα τέσσερα φίλτρα που απεικονίζει τον τρόπο προσέλευσης των ασθενών στις Πρωτοβάθμιες Υπηρεσίες Υγείας.
Σ’ αυτό το μοντέλο των Groldeberg - Huxley, το τρίτο φίλτρο ανάμεσα στην πρωτοβάθμια υγεία και τον ειδικό, είναι αυτό με την μικρότερη διαπερατότητα και είναι αυτό που χωρίζει τον γενικό πληθυσμό από τον ειδικό ψυχίατρο-ψυχολόγο.
Αν και στο δικό μας σύστημα υγείας το φίλτρο αυτό μπορεί εύκολα να παρακαμφθεί και οι Ελληνικές μελέτες επιβεβαιώνουν τα επιδημιολογικά στοιχεία σύμφωνα με τα οποία ένας μεγάλος αριθμός ασθενών παραμένει στις πρωτοβάθμιες μη ψυχιατρικές υπηρεσίες.
Σύμφωνα με την διεθνή εμπειρία η παραμονή για αντιμετώπιση στην πρωτοβάθμια αναδεικνύει τον κεντρικό ρόλο που κατέχουν και πρέπει να κατέχουν οι πρωτοβάθμιες υπηρεσίες γενικής υγείας ως πόρτα εισόδου και ως σημείο αντιμετώπισης των ασθενών με ψυχική διαταραχή, ιδιαίτερα ,αν και όχι μόνο , των ασθενών που παρουσιάζουν μια διαταραχή του φάσματος των κοινών ψυχικών διαταραχών.
Ο Π.Ο.Υ θέλοντας να τονίσει την σημασία των πρωτοβάθμιων υπηρεσιών γενικής υγείας στην ανάπτυξη της κοινοτικής ψυχικής φροντίδας σε διακήρυξη του υποστηρίζει πως “Οι Πρωτοβάθμιες Υπηρεσίες Υγείας είναι ο ακρογωνιαίος λίθος της κοινοτικής ψυχιατρικής” (WHO, 1983).
“Είναι πλέον σαφές σήμερα ότι θα ήταν λάθος να διαχωρίζονται και να αντιμετωπίζονται ξεχωριστά και αποσπασματικά τα σωματικά από τα ψυχολογικά και ψυχιατρικά προβλήματα (εκτός των σοβαρών περιπτώσεων) όταν οι ασθενείς παρουσιάζονται και απευθύνονται στις Πρωτοβάθμιες Υπηρεσίες Γενικής Υγείας ή τα ιατρεία των Γενικών Νοσοκομείων” (Tansella et Thornicroft, 1999).
Σήμερα οι σχέσεις συνεργασίας ανάμεσα στην κοινοτική ψυχιατρική και τις Πρωτοβάθμιες υπηρεσίες γενικής υγείας είναι ένα από τα σημαντικά θέματα που απασχολούν την διεθνή ψυχιατρική κοινότητα και γι’ αυτό είναι ανοικτό ένα πεδίο συζήτησης σχετικά με το ποια θεωρητικά πρότυπα, ποια οργανωτικά μοντέλα μπορούν να εξυπηρετήσουν καλύτερα αυτό το σκοπό, σε κάθε Χώρα, σε κάθε περιοχή, σε κάθε συγκεκριμένη πραγματικότητα.
Σκοπός αυτής της συνεργασίας είναι η ενίσχυση της Πρωτοβάθμιας Γενικής Υγείας μέσω μιας διασυνδετικής, συμβουλευτικής, εκπαιδευτικής και ερευνητικής συνεργασίας με τις Πρωτοβάθμιες Υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας με στόχο:
· Τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας της τρέχουσας διαχείρισης των ψυχικών διαταραχών στις Πρωτοβάθμιες Υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας
· Τη βελτίωση της αναγνώρισης και της πρώιμης διάγνωσης περιπτώσεων
· Τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας του έργου στο επίπεδο της Δευτερογενούς πρόληψης
· Τη θέσπιση μοντέλων παραπομπής
Από την ανασκόπηση της διεθνούς βιβλιογραφίας και των μεμονωμένων εμπειριών φαίνεται ότι τα διάφορα πρότυπα συνεργασίας παρουσιάζουν αδύνατα σημεία, δυσκολίες αλλά και πλεονεκτήματα που εδώ αναφέρουμε εν συντομία:
Το θέμα της επικοινωνίας μεταξύ επαγγελματιών υγείας παρουσιάζεται κάπως περίπλοκο γιατί διάφοροι παράγοντες παρεμβαίνουν εμποδίζοντας μια παραγωγική ανταλλαγή πληροφοριών όπως παραδείγματος χάριν το πρόβλημα των ρόλων και του πεδίου παρέμβασης. Επίσης η παραδοσιακή απόσταση που χωρίζει τις ειδικότητες, ο φόβος έκθεσης σε κάποια ανεπάρκεια αλλά και η γενικότερη δυσκολία για συνεργασία ως δυσκολία τροποποίησης του προσωπικού στυλ εργασίας.
Από την άλλη πλευρά όμως τα κίνητρα για την ανάπτυξη μιας συνεργασίας είναι σημαντικά όπως:
· Η βελτίωση της ικανότητας αναγνώρισης ασθενών που χρήζουν ψυχιατρικής – ψυχολογικής βοήθειας
· Η έγκαιρη διάγνωση, έγκαιρη αντιμετώπιση μέσω μιας σωστής εκτίμησης των αναγκών
· Η προαγωγή της “εν έργω” εκπαίδευσης που είναι χρήσιμη και στις δυο ειδικότητες
· Η ανάπτυξη και η ενίσχυση με συγκεκριμένο τρόπο της Πρόληψης
· Η δυνατότητα πραγματοποίησης στοχευμένων επιδημιολογικών μελετών αναφορικά με την επικράτηση των ψυχολογικών προβλημάτων στην κοινότητα
Θα μπορούσε κανείς να προτείνει ενδεικτικά την εφαρμογή κάποιων στοιχείων από διαφορετικά μοντέλα συνεργασίας:
1. Οργάνωση ομάδας συσκέψεων στα Κέντρα Υγείας με επαγγελματίες διαφορετικών ειδικοτήτων. Τα θέματα αυτών των συναντήσεων μπορεί να αφορούν την αναγνώριση μιας περίπτωσης, τα διαγνωστικά κριτήρια, την στρατηγική παρέμβασης, την χρήση των ψυχοφαρμάκων, τη δυσκολία των επαγγελματιών να αντιμετωπίσουν των ψυχικά ασθενή
2. Παρουσία μιας ψυχιατρικής υπηρεσίας στα Κέντρα Υγείας ως προϋπόθεση για μία παραγωγική συνεργασία
3. Ο γιατρός του Κέντρου Υγείας ή του Ι.Κ.Α. και ο Ψυχίατρος μπορεί να αποφασίσουν να συναντήσουν μαζί τον ασθενή επιλέγοντας ακολούθως την παρέμβαση που κρίνεται πιο σωστό να πραγματοποιηθεί
Ακόμα και σήμερα με της υπάρχουσες αδυναμίες είναι απαραίτητο, Πρωτοβάθμιες υπηρεσίες Υγείας και Ψυχικής Υγείας να αντικρίσουν η μία την άλλη και μαζί να αναγνωρίσουν την ανάγκη ανάπτυξης μίας συγκροτημένης συνεργασίας.
Πιστεύουμε ότι αυτό είναι εφικτό ακόμη και στο πλαίσιο ενός Ε.Σ.Υ. που δεν παρουσιάζεται ιδιαίτερα ισχυρό. Αυτό που μέχρι σήμερα καλούμαστε να παράγουμε και ούτως η άλλως παράγουμε μπορεί να αποδώσει καλύτερα αποτελέσματα στο επίπεδο της πρόληψης και της ποιότητας φροντίδας.
Στην Κέρκυρα η κατάργηση του Ψυχ. Νοσοκομείου και η δημιουργία Πρωτοβάθμιων Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας μεταθέτουν και προβάλλουν στην κοινότητα την ψυχιατρική φροντίδα και αυτό ευνοεί σίγουρα και την στροφή της δικής μας προσοχής και μας ωθεί να επιδιώξουμε συνεργασίες απαρτίωσης του έργου μας με συναδέλφους του Ε.Σ.Υ. και του Ι.Κ.Α και βέβαια με όλες τις Πρωτοβάθμιες Υπηρεσίες Φροντίδας του Νομού.
ΠΡΩΤΟΒΑΘΜΙΑ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΥΓΕΙΑΣ ΑΠΌ ΈΝΑ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟ ΙΑΤΡΕΙΟ ΣΕ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕ ΤΟ Κ.Ψ.Υ.
Η σημασία της ψυχικής υγείας, η αλληλεξάρτησή της με τη σωματική υγεία και η επιβάρυνση που προκαλούν οι ψυχικές διαταραχές σε προσωπικό, οικογενειακό και κοινωνικό επίπεδο, αποκτά αυξανόμενη αναγνώριση, τόσο από τους υπεύθυνους για τη διαμόρφωση πολιτικής, όσο και από το ευρύ κοιν
Η έκθεση του Π.Ο.Υ (ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΥΓΕΙΑΣ), τονίζει πως πολλές σωματικές ασθένειες και ψυχικές διαταραχές είναι αποτέλεσμα περίπλοκων αλληλεπιδράσεων, βιολογικών, ψυχολογικών και κοινωνικών παραγόντων.
Επισημαίνονται ακόμη οι ψυχολογικοί παράγοντες που σχετίζονται με την ανάπτυξη ψυχικών διαταραχών. (π.χ. Σχέση γονέων παιδιών, η κοινωνική φτώχεια, η ανεξέλεγκτη αστικοποίηση, η ταχεία τεχνολογική εξέλιξη, οι πόλεμοι και οι καταστροφές)
1. Οι ψυχικές διαταραχές ευθύνονται για το 12% της παγκόσμιας επιβάρυνσης της υγείας από νόσους . Μέχρι το 2020 θα ευθύνονται για το 15% των απολεσθέντων από νόσους ετών ζωής, σταθμισμένων ως προς την ανικανότητα.
2. Η επιβάρυνση είναι μεγαλύτερη μεταξύ των νεαρών ενήλικων, του πλέον παραγωγικού τμήματος του πληθυσμού.
3. Τα άτομα με ψυχικές διαταραχές στιγματίζονται και αντιμετωπίζονται με διακρίσεις σε όλα τα μέρη του κόσμου.
4. Οι αναπτυσσόμενες χώρες θα έχουν μεγαλύτερη αύξηση των ψυχικών διαταραχών τις επόμενες δεκαετίες.
Σας παραθέτουμε τα εξής στατιστικά στοιχεία του Π.Ο.Υ:
121 εκατομμύρια άνθρωποι υποφέρουν από κατάθλιψη
70 εκατομμύρια από αλκοολισμό
37 εκατομμύρια από άνοια
24 εκατομμύρια από σχιζοφρένεια.
Είναι εύκολο λοιπόν να καταλάβουμε, ότι οι δυνατότητες ενός Π.Ι. (ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟΥ ΙΑΤΡΕΙΟΥ) στην Ψ.Υ. (ΨΥΧΙΚΗ ΥΓΕΙΑ) είναι σημαντικές και παρατίθονται εδώ:
•Δυνατότητα θεραπευτικής αντιμετώπισης στην Π.Φ.Υ.
•Διαθεσιμότητα ψυχοτρόπων φαρμάκων
•Παροχή φροντίδας στην κοινότητα
•Εκπαίδευση του κοινο
•Συνεργασία Κοινοτήτων – Οικογενειών – Χρηστών
•Ύπαρξη πολιτικών προγραμμάτων και νομοθεσίας
•Δεσμοί με άλλους τομείς
•Καταγραφή της Ψ.Υ. σε κοινοτικό επίπεδο
•Υποστήριξη περισσότερης έρευνας
Μεταφέροντας τις παρατηρήσεις από τις ψυχικές διαταραχές στα Π.Ι. Άνω Κορακιάνας και Κασσιώπης, έχουμε να καταθέσουμε τα εξής δεδομένα:
Τα άνωθεν Π.Ι. χωρίζονται σε δυο διαφορετικές κατηγορίες:
1. Ορεινή ζώνη η οποία έχει συγκεκριμένη κοινωνική δομή, ηλικίες, συμπεριφορές. (Περισσότεροι ηλικιωμένοι, οικονομικοί μετανάστες, τρόπος ζωής μη καταναλωτικός.)
2. Τουριστική ζώνη με διαφορετική σύσταση πληθυσμού, νεότερες ηλικιακές ομάδες, εποχική εργασία, ευρύς καταναλωτισμός.
Από τις παρατηρήσεις των δυο διαφορετικών πληθυσμιακών ομάδων διακρίνουμε τις εξής διάφορες στις ψυχικές διαταραχές:
Ας ονομάσουμε ομάδα α τους κατοίκους των ορεινών περιοχών και ομάδα β εκείνους των τουριστικών
Στην ομάδα α ο πληθυσμός είναι κυρίως υπερηλίκων, μεγαλύτερων ενηλίκων (οι περισσότεροι συνταξιούχοι). Λόγω του ότι οι συνθήκες ζωής τους ήταν καθορισμένες με μικρότερες καταναλωτικές ανάγκες και στενούς ενδοοικογενιακούς δεσμούς (καφενεία, ομάδες ,σύλλογοι), βιώνουν λιγότερο την κοινωνική απομόνωση. Εξαιτίας της ενασχόληση τους με τις αγροτικές εργασίες, έως το προχωρημένο της ηλικίας τους, αισθάνονται ακόμα «ενεργείς» και δραστήριοι. Οι υπερήλικες που δεν ανήκουν σ’ αυτή την ομάδα, δέχονται τη φροντίδα της οικογένειας (δεν βιώνουν οικογενειακή απόρριψη). Εάν δεν είναι εφικτό αυτό, δέχονται τη φροντίδα των μεταναστών, οι οποίοι είναι σημαντική μερίδα του πληθυσμού του ορεινού ιατρείου.
Συνήθεις Ψ.Δ. (ΨΥΧΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ) οι οποίες αναφέρονται στο ιατρείο από αυτή την ομάδα είναι:
-Οργανικό Ψυχοσύνδρομο,
- Άνοια,
-Κατάθλιψη 3ης ηλικίας.
Η μεταναστευτική ομάδα δεν εμφανίζει τα χαρακτηριστικά των Ψ.Δ. που θα αναμένονταν (απόρριψη, φτώχεια, στιγματισμός) διότι είναι πλήρως ενεργή στη φροντίδα της ηλικιωμένης ομάδας και των αγροτικών εργασιών που αυτή η ομάδα αδυνατεί να εκτελέσει, λαμβάνοντας κοινωνική ενθάρρυνση και σύμπνοια. Έχει παρατηρηθεί, ότι τα παιδιά των μεταναστών μεγαλώνουν αρμονικά σ’ αυτή την ομάδα, αποτελούν τον κύριο μαθητικό όγκο στη περιοχή, και κατά συνέπεια μεγαλώνουν και εξελίσσουν την προσωπικότητα τους σ’ ένα χώρο εκπαίδευσης χωρίς ρατσισμό και απόρριψη. Αυτοί είναι ίσως οι λόγοι που η μεταναστευτική ομάδα παρουσιάζει οικονομική ευμάρεια, συνοχή με την τοπική κοινωνία και κατά συνέπεια δεν αναφέρονται ιδιαίτερα ποσοστά Ψ.Δ..
Σημαντική προσφορά στα μειωμένα περιστατικά Ψ.Δ. είναι η ένταξη του μεγαλύτερου τμήματος της τοπικής κοινωνίας(μετανάστες και μόνιμοι κάτοικοι της περιοχής) σε συλλόγους, ομάδες με ενεργή δράση και πλήρη συμμετοχή όλων των ηλικιών (φιλαρμονική, σύλλογος γυναικών, πολιτιστικό κέντρο, μουσείο κ.τ.λ)
Όσον αφορά στην ομάδα β ο πληθυσμός είναι νεότερης ηλικίας, με νεοσύστατη δομή της κοινωνίας, πολυπολιτισμική σύσταση (νέοι μόνιμοι κάτοικοι από άλλα κράτη και περιοχές της Κέρκυρας με διαφορετική γλώσσα και συνήθειες), φύση εργασίας εποχική και μεταναστευτική ομάδα με απασχόληση εποχική. Σ’ αυτή την ομάδα εκδηλώνονται φαινόμενα ρατσισμού, στιγματισμού, ενδοοικογενιακής βίας και σημαντικά ποσοστά Ψ.Δ.
Τα συνήθη αίτια αυτών είναι:
Α) Η διαφορά των κοινωνικό-οικονομικών δομών της κάθε υποομάδας που δυσκολεύεται να ενταχθεί και να ανεχθεί να συνυπάρχει με τους υπόλοιπους, βιώνοντας κοινωνική απόρριψη και απομόνωση.
Β) Η εποχική εργασία (θερινούς μήνες) και η οικονομική εξάρτηση από τον τουρισμό, τα οποία προκαλούν κατά τους χειμερινούς μήνες ανεργία και απραξία, με αυξημένα φαινόμενα αλκοολισμού στους άνδρες (παρατεταμένη παραμονή σε καφενεία, ενδοοικογενιακή βία λόγω οικονομικής ανέχειας και απραξίας)
Στις γυναίκες παρατηρούμε αγχώδεις συνδρομές, ραχιαλγίες, Σύνδρομο Ευερέθιστου Εντέρου, διαταραχές πρόσληψης τροφής, δυσθυμία και κατάθλιψη.
Τα παιδιά και οι έφηβοι βιώνοντας αυτό το οικογενειακό μοντέλο και το αντίστοιχο εκπαιδευτικό, εκφράζουν και βιώνουν ρατσισμό και απομόνωση από την σχολική ηλικία, έχοντας αναφορές στο Π.Ι. σε παραβατικές συμπεριφορές, επιθετικότητα και δυσκολίες παρακολούθησης μαθημάτων.
Η οικονομική μεταναστευτική ομάδα απασχολούμενη και εκείνη εποχικά, βιώνοντας το ίδιο πλαίσιο κοινωνικής συμπεριφοράς παρουσιάζει Ψ.Δ. σύμφωνα με τη θέση τους ( απομόνωση, στίγμα, ρατσισμός) εμφανίζοντας και αυτή κατάθλιψη, διαταραχές ύπνου, αγχώδης συνδρομή ) Η συνεχής επιδεινούμενη εικόνα της τουριστικής άνθησης στην εν λόγω περιοχή, αυξάνει τις δυνατότητες εμφάνισης ψυχικών νόσων. Σημαντική είναι και η απουσία ομάδων, συλλόγων, φορέων ένταξης όλων των ομάδων της περιοχής αυτής, ως χαρακτηριστικό της απομόνωσης των κατοίκων αυτών.
Όλα αυτά τα χαρακτηριστικά των δυο αυτών ομάδων μπορούν να καταγράφουν και να αξιολογηθούν στο Π.Ι., λόγω της καλής επαφής ιατρού - ασθενούς. Ο θεράπων πρέπει να εκπαιδεύεται κατάλληλα με συνεχιζόμενη ιατρική εκπαίδευση (στις νέες μεθόδους θεραπείας, ψυχολογίας και προσέγγισης) ώστε να υπάρχει ενσυναίσθηση, αποβάλλοντας το στίγμα.
Βασικό πλεονέκτημα των ανωτέρω ο χώρος και η ειδικότητα. Ο ασθενής δεν επισκέπτεται ψυχιατρικό τμήμα αλλά το γνώριμό του ιατρείο στο δικό του τόπο, όπως δεν επισκέπτεται ψυχίατρο (στίγμα ως προς την ειδικότητα τόσο από την κοινωνία όσο και από τον ίδιο ) αλλά τον οικογενειακό γιατρό, τον οποίο συμβουλεύεται για διάφορα νοσήματα δικά του ή της οικογένειας του.
Σύνηθες φαινόμενο η προσέλευση ασθενών για άλλα νοσήματα και η διάθεση τους να αναφέρουν πριν τη λήξη της εξέτασης τις ψυχικές τους διαταραχές. Σ’ αυτό το σημείο ο γενικός ιατρός συμβουλεύει , αξιολογεί και θεραπεύει όσο οι γνώσεις του το επιτρέπουν την ψυχική διαταραχή. Επίσης, λόγω της καλής σχέσης θεράποντος-ασθενούς, εύκολα θα παραπεμφθεί με επιτυχία στο Κ.Ψ.Υ., όταν αυτό είναι αναγκαίο.
Μεγάλο βήμα σ’ αυτή την κατεύθυνση έχει γίνει με την παρουσία ψυχιάτρων στα Κ.Υ. Ένα ποσοστό των ασθενών δέχεται να εξεταστεί εκεί για τους προαναφερθέντες λόγους. ενώ ,ένα ποσοστό εξ’ αυτών παρακολουθείται και από το Κ.Ψ.Υ. για μια ολοκληρωμένη φροντίδα ενήλικων – παιδιών - εφήβων.
Εν κατακλείδι, θεωρούμε ότι είναι σημαντική η συνεργασία Π.Ι. – Κ.Ψ.Υ., αφενός σε επίπεδο εκπαίδευσης των γενικών ιατρών πάνω στις ψυχικές διαταραχές και αφετέρου σε επίπεδο διαχείρισης των ασθενών αυτών, ώστε να προστατευθούν τα ανθρώπινα δικαιώματά τους μέσα στη κοινότητα.
•ΚΙΡΚΙΝΗ ΕΥΑΝΘΙΑ
ΓΕΝΙΚΟΣ ΙΑΤΡΟΣ, ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΣ Β΄,
Π.Ι. ΑΝΩ ΚΟΡΑΚΙΑΝΑΣ
•ΒΑΓΙΑ ΜΑΡΙΑ
ΙΑΤΡΟΣ, Π.Ι. ΚΑΣΣΙΩΠΗΣ
Η λειτουργία του Ιατροκοινωνικού Κέντρου Φροντίδας Τσιγγάνων του Δήμου Παρελίων ως νεοσύστατος οργανισμός
Θέλω να σας παρουσιάσω το νεοσύστατο Ιατροκοινωνικό Κέντρο Φροντίδας για τους Τσιγγάνους του Δήμου Παρελίων, το οποίο συστάθηκε για να προσπαθήσει μέσα από τις παρεμβάσεις του να βοηθήσει στην άμβλυνση των προβλημάτων που αντιμετωπίζει η συγκεκριμένη κοινωνική ομάδα του πληθυσμού, που ανήκει σε μία από τις ευπαθείς κοινωνικές ομάδες που όλοι οι παρόντες φορείς ασχολούμαστε.
Για το σκοπό αυτό συστάθηκε Ολοκληρωμένο Πρόγραμμα Δράσης με τίτλο «Επιχορήγηση Κοινωφελούς Επιχείρησης Δήμου Παρελίων για την λειτουργία Ιατροκοινωνικού Κέντρου Φροντίδας για Τσιγγάνους στην περιοχή Λιβάδι Ρόπα του Σχεδίου Τοπική Πρωτοβουλία Απασχόλησης Λιβαδιού Ρόπα Δήμου Παρελίων Κερκύρας». Είναι έργο χρηματοδοτούμενο από την Περιφέρεια Ιονίων Νήσων σύμφωνα με τις υπ΄ αριθ. 4108/1-2-2005 & 136/06-03-2009 αποφάσεις του Γενικού Γραμματέα της Περιφέρειας Ιονίων Νήσων. Το ανωτέρω έργο αφορά στην εφαρμογή πολιτικής μέσα από προληπτικές και διορθωτικές παρεμβάσεις στην κοινωνική πραγματικότητα, προκειμένου να αμβλυνθούν οι κοινωνικές ανισότητες, να προαχθεί η κοινωνική δικαιοσύνη και να επιτευχθεί η κοινωνική ένταξη των Ελλήνων Τσιγγάνων στις περιοχές του Δήμου Παρελίων.
Το ιατροκοινωνικό κέντρο έχει ξεκινήσει να λειτουργεί από της 9 Φεβρουαρίου 2009, στη περιοχή Kεφαλόβρυσο – Kοκκίνι, στον οικισμό Λιβάδι-Ρόπα του Δήμου Παρελίων. Οι ειδικότητες που το στελεχώνουν είναι μία (1) Κοινωνιολόγος, που είναι και η συντονίστρια του Kέντρου, μία (1) Επισκέπτρια Υγείας, μία (1) Ιατρός, που ειδικεύεται στην παιδιατρική και ένας διαμεσολαβητής που προέρχεται από τον πληθυσμό αναφοράς του συγκεκριμένου οικισμού.
Γνωρίζουμε ήδη όλοι τους τσιγγάνους μ έναν συγκεκριμένο τρόπο που αφήνει συνήθως μία αρνητική αίσθηση, καθώς στην Ελλάδα, τουλάχιστον, οι αρνητικοί συνειρμοί εναντίων των Ρομά συντηρούνται εν μέρει και από την αυξημένη εγκληματικότητα μεταξύ τους, που δεν οφείλεται βέβαια σε κάποιο εγγενές χαρακτηριστικό της φυλής, αλλά στα υψηλά επίπεδα φτώχειας στις τάξεις τους και στην αδυναμία ή άρνηση τους να ενσωματωθούν με τους τοπικούς πληθυσμούς.
Αλλά δεν είναι μόνο αυτή η εικόνα. Είναι μια κοινωνική ομάδα με ιδιαίτερα πολιτισμικά χαρακτηριστικά. Λόγω του διαφορετικού τρόπου ζωής τους, του χαμηλού μορφωτικού επιπέδου τους, της χώρας καταγωγής τους καθώς και των θρησκευτικών τους πιστεύω και των διακρίσεων, απειλούνται με κοινωνικό αποκλεισμό. Αυτό σημαίνει ότι αποκλείονται από την αγορά εργασίας, την κοινωνική ζωή και άλλα κοινωνικά και δημόσια αγαθά.
Εξαιτίας του νομαδικού τρόπου ζωής τους και της έλλειψης επιθυμίας ή και δυσκολίας προσαρμογής στον τρόπο ζωής της πλειοψηφίας των υπολοίπων κατοίκων κάθε περιοχής, οι Τσιγγάνοι έχουν πέσει συχνά θύματα διακρίσεων, περιθωριοποίησης και στιγματισμού.
Ένα από τα πιο σοβαρά προβλήματα που αντιμετωπίζουν σαν ομάδα έχει να κάνει με τη τακτοποίηση της αστικής και δημοτικής κατάστασης των πολιτών η οποία αποτελεί τη νομική «απόδειξη» της ύπαρξης τους: της προσωπικής και οικογενειακής τους κατάστασης και γενικότερα της θέσης τους ως πολίτες στο Δήμο ή την κοινότητα που κατοικούν.
Οι περισσότεροι Τσιγγάνοι δεν είναι εγγεγραμμένοι στα ληξιαρχεία, στα δημοτολόγια, στα μητρώα αρρένων. Η μη τακτοποίηση των προσωπικών αυτών στοιχείων, δημιουργεί έναν βασικό παράγοντα κοινωνικού αποκλεισμού τους αφού, η κτήση και η άσκηση όλων των πολιτικών δικαιωμάτων που έχουν σχέση με τους βασικούς τομείς οργάνωσης της πολιτείας, δηλαδή την εκπαίδευση, την απασχόληση, την υγεία, την κατοικία, προϋποθέτει τουλάχιστον την ταυτοποίηση του προσώπου.
Έτσι, λοιπόν, έρχονται αντιμέτωποι με τις εκκρεμότητες στην αστική και δημοτική τους κατάσταση, όταν θέλουν να διευθετήσουν προσωπικές τους υποθέσεις για να αξιοποιήσουν κάποια δικαιώματα τους, δηλαδή να χρειαστούν πιστοποιητικά από τους Δήμους, να εγγράψουν τα παιδιά τους στο σχολείο, να νοσηλευτούν, να πάρουν οικογενειακά επιδόματα, να εκδώσουν ταυτότητα να δουλεύουν νόμιμα με ασφάλεια κ.ο.κ. Εδώ μπορεί να βοηθήσει σε διαδικαστικό επίπεδο το Ιατροκοινωνικό Κέντρο.
Ένα άλλο σημαντικό πρόβλημα είναι αυτό της σχολικής φοίτησης. Αν όχι όλοι οι Τσιγγάνοι, οι περισσότεροι δεν έχουν πάει ποτέ σχολείο αλλά και αυτοί που έχουν φοιτήσει ήταν μόνο για κάποιες τάξεις του δημοτικού(συνήθως μέχρι την τετάρτη ή πέμπτη). Η εκπαίδευση συνδέεται απόλυτα με την νόμιμη αγορά εργασίας.
Ο αποκλεισμός από την αγορά εργασίας λόγω της μη ύπαρξης ειδίκευσης αλλά και των κοινωνικών αντιλήψεων έχει αλυσιδωτές αντιδράσεις στη ζωή τους, δεδομένου ότι δεν τους οδηγεί μόνο στη φτώχεια αλλά και στη παραβατικότητα προκειμένου να επιβιώσουν.
Οι συνθήκες ζωής στους περισσότερους καταυλισμούς στην Ελλάδα είναι άθλιες. Το μεγαλύτερο ποσοστό ζει σε παράγκες χωρίς νερό, φως, τουαλέτες, μέσα στα σκουπίδια και τα ποντίκια, στο έλεος των καιρικών συνθηκών και επιδημιών. Αυτή η εικόνα έχει ως αποτέλεσμα οι μη Τσιγγάνοι δημότες να θεωρούν την παρουσία των Τσιγγάνων ντροπή και υποβάθμιση για την περιοχή τους και να θέλουν να τους απομακρύνουν ακόμα και να τους διώξουν.
Εξαιτίας του τρόπου και των συνθηκών διαβίωσης των Ρομά εκθέτουν σε μεγάλο κίνδυνο την υγεία τους Οι συνηθέστερες παθήσεις είναι καρδιοπάθειες, άσθμα, ψυχικές ασθένειες κυρίως μελαγχολία και κατάθλιψη, νευρολογικές ασθένειες κυρίως επιληψία, προβλήματα με τα δόντια και το μείζον πρόβλημα που είναι η ηπατίτιδα.
Με την ολοκλήρωση της δράσης αυτής θα καλυφθούν οι ανάγκες προετοιμασίας του τσιγγάνικου πληθυσμού για την ένταξή τους στον αστικό και κοινωνικό ιστό. Η κατάλληλη και επαρκής προετοιμασία του πληθυσμού θα επιτευχθεί μέσω της παροχής υποστηρικτικών υπηρεσιών. Οι υπηρεσίες αυτές δεν θα υποκαταστήσουν σε καμιά περίπτωση τις υφιστάμενες δομές παροχής υπηρεσιών στον πολίτη ώστε να αποφευχθεί η θεσμοθέτηση – μακροπρόθεσμα –της γκετοποίησης. Για το λόγο αυτό, ο ρόλος τους θα είναι κυρίως παραπεμπτικός, συμβουλευτικός, διαμεσολαβητικός.
Μέσω του Ιατροκοινωνικού Κέντρου θα προωθείται η πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας και η κοινωνική προστασία των Ελλήνων τσιγγάνων στις περιοχές παρέμβασης με απώτερο στόχο την κοινωνική τους ενσωμάτωση. Ο αναφερόμενος στόχος θα επιτευχθεί με την αξιοποίηση των υπηρεσιών και των παροχών του εθνικού συστήματος υγείας και κοινωνικής φροντίδας καθώς και με την εξοικείωση της ομάδας στόχου με τις δημόσιες υπηρεσίες του κράτους.
Το ιατροκοινωνικό κέντρο θα λειτουργεί επίσης και ως φορέας παροχής συμβουλευτικών υπηρεσιών.
Ειδικότερα στόχοι του Ιατροκοινωνικού Κέντρου είναι
Η καταγραφή της ομάδας στόχου, η μελέτη επεξεργασίας και ανάλυση των ποιοτικών και ποσοτικών χαρακτηριστικών, καθώς και ιδιαιτεροτήτων τους.
Η ανίχνευση του επιπέδου και η καταγραφή των αναγκών, καθώς και των υγειονομικών και κοινωνικών προβλημάτων τους με επιδημιολογική έρευνα
Η ενημέρωση των συγκεκριμένων ομάδων πληθυσμού για θέματα δημόσιας Υγείας ( δράσεις αγωγής υγείας) και πρόσβασης σε δημόσιες υπηρεσίες
Η προάσπιση και προαγωγή υγείας με την ανάπτυξη αναγκαίων δράσεων
Η σύνδεση τους με τις υπόλοιπες δράσεις του προγράμματος των Τοπικών Πρωτοβουλιών στον νομό και η υποστήριξη τους για την αξιοποίηση αυτών των παροχών
Η παροχή βοήθειας για την ρύθμιση διαδικαστικών και νομικών εκκρεμοτήτων με δημόσιες υπηρεσίες
Η παροχή συμβουλευτικών υπηρεσιών για την ένταξη της οικογένειας ιδιαίτερα των παιδιών, στην ελληνική κοινωνία και την αξιοποίησή των θεσμοθετημένων δομών της πολιτείας (παιδείας, αθλητισμού, πολιτισμού, κ.τ.λ.) με σκοπό την ένταξη στα ειδικά προγράμματα αποκατάστασης (οικιστικά, εκπαιδευτικά, απασχόλησης κ.α.) και κοινωνικής ενσωμάτωσης.
Η εξοικείωση τους με τα καινούρια δεδομένα στέγασης και φροντίδας του περιβάλλοντος χώρου καθώς και η απόκτηση των αναγκαίων δεξιοτήτων μέσω οργανωμένων δραστηριοτήτων.
Από μια πρώτη μας επαφή με τον τσιγγάνικο πληθυσμό στον οικισμό καθώς και μέσα από κάποιες έρευνες και ερωτηματολόγια που έχουν συμπληρωθεί διαπιστώσαμε ότι τα προβλήματα που αναφέρθηκαν στην αρχή (προβλήματα υγείας, αναλφαβητισμού, ανεργίας κ.ο.κ.) είναι υπαρκτά σε μεγάλο ποσοστό.
Ο θετικός τρόπος προσέγγισης που επέδειξαν από τις πρώτες κιόλας μέρες μας έκανε να διαπιστώσουμε ότι τουλάχιστον, αν όχι όλοι, οι περισσότεροι τσιγγάνοι (90% του πληθυσμού) χρειάζονται κάποιον να τους βοηθάει, κάποιον να τους ενημερώνει και να τους καθοδηγεί ακόμα και σε απλά πράγματα όπως είναι η συμπλήρωση μιας απλής αίτησης σε μια δημόσια υπηρεσία, η ενημέρωση για προληπτικές εξετάσεις (τεστ ΠΑΠ, μαστογραφία) κ.ο.κ.
Το πιο σημαντικό είναι ότι, όχι μόνο οι γονείς, αλλά και τα ίδια τα παιδιά μας ζητούν να τους πληροφορήσουμε για το τι ενέργειες πρέπει να κάνουν ούτως ώστε να πάνε σχολείο, να μάθουν γράμματα, να κάνουν καινούργιους φίλους , δηλαδή να μπουν στο στάδιο της κοινωνικοποίησης.
Πιστεύω λοιπόν, ότι είναι καθήκον όλων μας όταν υπάρχει ένα πρόβλημα στην κοινωνία μας να ασχοληθούμε μαζί του και να το λύνουμε και όχι να κλείνουμε τα μάτια και να το κρύβουμε. Ειδικά όταν μέσα εμπλέκονται μικρά παιδιά τα οποία είναι αθώα, ευάλωτα, ενεργητικά και γεμάτα ελπίδα.
Γι αυτό κάποιες σημαντικές ενέργειες που πιστεύουμε και προτείνουμε ότι πρέπει να γίνουν είναι:
Πρώτα απ όλα να ληφθούν τα απαραίτητα μέτρα ούτως ώστε να εξασφαλιστεί με κάθε τρόπο η πρόσβαση των Τσιγγάνων στην εκπαίδευση και να γεφυρωθεί άμεσα η απόσταση που χωρίζει τους Τσιγγάνους μαθητές από τους υπόλοιπους μαθητές.
Να ληφθούν μέτρα για την βελτίωση της κατάστασης της υγείας του πληθυσμού, να εξασφαλιστεί αξιοπρεπείς και κατάλληλη στέγη και τέλος
Να δημιουργηθεί πρόγραμμα δωρεάν παροχής νομικής βοήθειας για άτομα που χρήζουν ανάγκης, όπως οι Ρομά.
Να λυθούν άμεσα οι αστικοδημοτικές εκκρεμότητες τους, να εξασφαλιστεί με κατάλληλα μέτρα ο σεβασμός και η εξάλειψη κάθε διάκρισης εναντίον όλων των Τσιγγάνων, όπως με
Να οργανωθούν μέσα από τη συνεργασία των διαφόρων φορέων, δράσεις ενημερώσεις της τοπικής κοινωνίας σε θέματα Τσιγγάνων.
Καταλήγοντας, πιστεύω ότι αυτή η ημερίδα είναι πολύ σημαντική από την άποψη της παρουσίας όλων σχεδόν των φορέων με εκπροσώπηση, διότι η συνεργασία και οι συντονισμένες δράσεις θα έχουν πολύ ευεργετική επίδραση στην αναβάθμιση της ποιότητας ζωής γι αυτή την ευπαθή ομάδα, όπως και για τις υπόλοιπες.
Ευαγγελία Βασιλάκη
Κοινωνιολόγος
Ιατροκοινωνικού Κέντρου
Φροντίδας Τσιγγάνων
Δήμου Παρελίων
Πρόγραμμα Απεξάρτησης ΟΚΑΝΑ Κέρκυρας
Πλατεία Ψυχιάτρου Χ. Τσιριγώτη, Κέρκυρα
Τηλέφωνα: 26610 44389, 46412
Fax: 26610 43432
ΟΚΑΝΑ: θεραπευτικές παρεμβάσεις
Κατηγορίες Υπάρχουσες δομές
1) Προγράμματα Υποκατάστασης
7 στην Αθήνα
5 στη Θεσσαλονίκη
12 στην υπόλοιπη Ελλάδα
2) «Στεγνά» Θεραπευτικά Προγράμματα Ενηλίκων Δίκτυο Θεραπευτικών Υπηρεσιών
Πάτρας
Πρόγραμμα «Αθηνά»
3) Προγράμματα Έγκαιρης Παρέμβασης: Μονάδες Εφήβων Αθήνας «Ατραπός»
Θεσσαλονίκης «Ναυτίλος»
Λάρισας
Ρεθύμνου
4) Υπηρεσίες Άμεσης Πρόσβασης Μονάδα Άμεσης Βοήθειας και
Υποστήριξης
Σταθμός Φροντίδας Εξαρτημένων
Ατόμων
Προσωπικό – Στελέχωση του Π.A.
Υπεύθυνος του Π.A. (ψυχίατρος)
Νοσηλευτική υπηρεσία (3 νοσηλευτές)
Θεραπευτικό προσωπικό (2 ψυχολόγοι, 1
κοινωνικός λειτουργός)
Γραμματεία (1 διοικητική υπάλληλος)
Προσωπικό φύλαξης (2 φύλακες)
Το Πρόγραμμα Απεξάρτησης σε αριθμούς
95 άτομα υπέβαλαν αίτηση συμμετοχής στο Π.Α. από το Νοέμβριο του 2008 μέχρι σήμερα
79 άτομα είναι αποδέκτες των υπηρεσιών που προσφέρει το ΠΑ. Από αυτούς,
69 χορηγούνται με βουπρενορφίνη και
10 χορηγούνται με ναλτρεξόνη
15 αναμένουν την ένταξή τους στο Π.Α.
100 είναι ο συνολικός αριθμός μελών που μπορεί να δεχθεί το Π.Α.
Άξονες θεραπείας του Π.Α.
Α) Ψυχοκοινωνικός
Ατομικές / οικογενειακές συνεδρίες με ψυχίατρο, ψυχολόγο, κοινωνικό λειτουργό
Διάγνωση και αντιμετώπιση ψυχιατρικών νόσων που είναι απότοκες της εξάρτησης ή συνυπάρχουν με αυτή (συννοσηρότητα). (Συνεργασία με το ΨΝΚ).
Συνεργασία / διασύνδεση με κοινωνικές υπηρεσίες (θέματα εργασίας, κοινωνικά, νομικά, υγείας)
Επαγγελματική συμβουλευτική
Άξονες θεραπείας του Π.Α. (2)
Β) Ιατρικός
Χορήγηση υποκατάστατου (βουπρενορφίνης) για την αντιμετώπιση των στερητικών συμπτωμάτων και της ανάγκης λήψης οπιούχων (craving)
Χορήγηση ανταγωνιστή (ναλτρεξόνης) ως αποτρεπτικής αγωγής σε άτομα που έχουν διακόψει τη χρήση οπιούχων
Τοξικολογικός έλεγχος ούρων, τόσο κατά τη φάση υποδοχής για την εκτίμηση των επιπέδων της χρήσης, όσο και καθ όλη τη διάρκεια συμμετοχής στο πρόγραμμα, ως ένα από τα εργαλεία για τον έλεγχο της προόδου του κάθε μέλους
Η πορεία του μέλους στο Π.Α.
Αίτηση συμμετοχής στο Π.Α.
Κλήση από το Π.Α.
Ιατρικές εξετάσεις
Συμμετοχή σε Ομάδα Προεισαγωγής
Πρώτη χορήγηση
Φάση σταθεροποίησης (για τη βουπρενορφίνη)
Κύρια φάση θεραπείας
Φάση προεισαγωγής
(Διάρκεια: 3 ημέρες)
Ενημέρωση για το Π.Α.
Συζήτηση στόχων / προσδοκιών από το Π.Α.
Υπογραφή θεραπευτικού συμβολαίου
Συμπλήρωση εγγράφων (κοινωνικό ιστορικό, Δείκτης Επικράτησης
Μολυσματικών Ασθενειών, έντυπο συγκατάθεσης για επανεξέταση, ψυχολογική συνέντευξη)
Ενημέρωση για το φάρμακο και τη διαδικασία
χορήγησης
Προετοιμασία για την πρώτη χορήγηση
Οι φάσεις του Προγράμματος Απεξάρτησης
Φάση Προεισαγωγής
Βουπρενορφίνη Ναλτρεξόνη
Φάση
Σταθεροποίησης
Φάση Κύριας Θεραπείας
Φάση επανένταξης
Το προφίλ των χρηστών
Φύλο
άνδρες 94%
γυναίκες 6%
Τα στοιχεία προέρχονται από το Ερωτηματολόγιο Δείκτη Αίτησης Θεραπείας (ΔΑΘ) – Ελληνική προσαρμογή από το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης και Πληροφόρησης για τα Ναρκωτικά (ΕΚΤΕΠΝ) του Treatment Demand Indicator (TDI), βασικού επιδημιολογικού δείκτη που διαχειρίζεται το Ευρωπαϊκό Κέντρο Παρακολούθησης των Ναρκωτικών και της Τοξικομανίας (E.M.C.D.D.A)
Το προφίλ των χρηστών (2)
Εκπαιδευτικό επίπεδο
Λίγα χρόνια Α.Ε.Ι. 4%
Απόφοιτος Λυκείου 35%
Λίγες τάξεις Λυκείου 10%
Απόφοιτος Γυμνασίου 14%
Λίγες τάξεις Γυμνασίου 16%
Απόφοιτος Δημοτικού 21%
Οφέλη θεραπείας υποκατάστασης
Είναι ελκυστική για τους χρήστες
Μετατρέπει τους χρήστες μιας παράνομης και επικίνδυνης ουσίας σε χρήστες μιας νόμιμης και υπό ιατρικό έλεγχο χορηγούμενης ουσίας
Μειώνει τη ζήτηση και χρήση παράνομων ουσιών
Απομακρύνει τους χρήστες - μικροδιακινητές από το κύκλωμα διακίνησης παράνομων ουσιών
Βελτιώνει την επιβαρυμένη από τη χρήση υγεία των χρηστών
Συμβάλλει στην κοινωνική αποκατάσταση των χρηστών μέσω της παροχής ψυχοκοινωνικής στήριξης
Βιβλιογραφία
Γαζγαλίδης, Κ. (2003) Ηρωίνη. Θεραπείες Yποκαταστάτων και Aνταγωνιστών.
Θεσσαλονίκη: Εκδοτική Θεσσαλονίκης
Μάντση, Μ. (2007). Θεραπεία με Υποκατάστατα. Ομιλία στο 4ο Πανελλήνιο
Συνέδριο Ψυχιατρικής από το Γενικό Νοσοκομείο. Θεσσαλονίκη, 8- 11 Μαρτίου 2007.
Μάντση, Μ. (2007). Αντιμετώπιση της Ουσιοεξάρτησης στην Πρωτοβάθμια
Περίθαλψη. Ομιλία στην Επιστημονική Συνάντηση του ΟΚΑΝΑ με
τίτλο «Ουσιοεξάρτηση και Ψυχική Υγεία». Θεσσαλονίκη, 29-30 Μαρτίου 2007.
ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΚΑΤΑ ΤΩΝ ΝΑΡΚΩΤΙΚΩΝ (ΟΚΑΝΑ). (2008).
Πλαίσιο λειτουργίας θεραπευτικών μονάδων ΟΚΑΝΑ
ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΚΑΤΑ ΤΩΝ ΝΑΡΚΩΤΙΚΩΝ (ΟΚΑΝΑ). (2002).
Έκθεση Οργανισμού Κατά των Ναρκωτικών. Απολογισμός Έργου Τριετίας 1999-2002. Aθήνα: ΟΚΑΝΑ.
Kvaternik Jenko, I. (2005). Update on Work Correlation Network / NFPs
on standardized data report system. EMCDDA Reitox Academy.
Newcombe, R. (1992) The reduction of drug related harm: a conceptual
framework for theory, practice and research. In, O'Hare et al (Eds.)
The reduction of drug related harm. London Routledge
Βιβλιογραφία (2)
ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
www.ektepn.gr
http://www.okana.gr/
www.emcdda.eu.int (συνεργασία φορέων για τη μείωση της ζήτησης)
www.who.int/about/definition/en/print.html (ορισμός της υγείας)
http://ar2004.emcdda.europa.eu/el/page118-el.html (συννοσηρότητα)
www.ukhra.org/harm_reduction_definition.html#ref1 (μείωση της βλάβης)
Ομιλήτρια: Καζιάνη Αμαλία Ψυχολόγος ΟΚΑΝΑ
Χαβιάρας Ζαννής
Ψυχίατρος ΕΣΥ
Διευθυντής ΟΚΑΝΑ
Διευθυντής Ιατρικής Υπηρεσίας ΨΝΚ
